"Mba mafy asaina ny tanimbary
 Kanefa mikiry ny mpiasa tany.
 Ny tanany miempaka, maharary...
 Ikirizany anefa ka vita ihany!"

Andalan-tononkalo notsoahina avy ao amin'ny "Fikirizana" nosoratan'i Ny Rahona na Ratsimba Georges no isarihana ny saina amin'izao fandalinana izao.
Fikirizana? Mahalaza tsara ny toetra fototra ananan'ny mpanoratra azy izay efa voalaza etsy ambony izany. Ankoatra ireo anarana roa ireo dia efa nisalorany tamin'ny tononkalo nosoratany koa ny NRRG, nanafohezana iretsy roa voalohany raha atao ny tombatombana.

1. PÔETAN'NY FIKIRIZANA

Ratsimba Ramamonjisoa Ravelojaona, Ratsimba Ranarison Aivoniriana, Ratsimba Mamy Andriambololona Ramiaramanana, Ratsimba Haja Lalao Harivelo Andriampamonjy, Ratsimbaharisoa Noro Hanitra Lilia, Ratsimbaharisoa Voahangisolo Eva Ramanampamonjy, Ratsimba Amiela Andrianarisaina, Ratsimba Benjamin Andriambelo Rajaonarisoa. 13 taona tao aorian'ny nahafatesany izany hoe ny 25 desambra 2018 kosa vao nodimandry teo amin’ny faha-87 taonany i Ranarisoa vadiny.

Mariazin-dRatsimba Georges sy Ranarisoa tamin'ny 09 desambra 1950 tao amin'ny Fiangonana MPF Andrainarivo

(FJKM Andrainarivo Fahasoavana ankehitriny)

Tao amin'ny sekoly protestanta ihany koa no nahavoatendry azy hampianatra tao aorian'izany, dia ny Sekoly Protestanta Ambalavao Antananarivo Atsimondrano.

14 taona taty aoriana dia nitodi-doha nianatra tao amin'ny Institut National Superieur de Recherche et de Formation Pédagogique (INSRFP) Ampefiloha - Antananarivo indray Ratsimba Georges. 3 taona no faharetany (oktobra 1964 - Jolay 1967. Marihina fa sekoly mifandraika amin'ny ENS ankehitriny izany.

Mbola ny fikirizany ihany no tiana havohitra eto satria tsy moramora amin'ny taonany efa nandroso ny nampielanelana ny asany tamin'ny fanovozam-pahalalana.

Ratsimba Georges tao amin'ny INSRFP Ampefiloha

1.3. Asa fampianarana - asa fanabeazana

Sady nianatra Ratsimba Georges no nampianatra ary indrindra nampiofana mpampianatra. Tsy nianina tamin'izany ihany anefa izy fa nivelatra tamin'ny andraikitra teo anivon'ny biraom-panjakana sy tamin'ny fanabeazana amin'ny radio sy gazety. 

1.3.1. Fampianarana

Teo amin'ny faha 22 taonany izy no nanomboka nampianatra, nandritra ny herintaona tany Mahajanga aloha (1948 - 1949), ary nandritra ny 8 taona (1950 - 1958) tany amin'ny Sekoly Protestanta Ambalavao. Voatendry tany amin'ny sekolim-panjakana maro izy tamin'ny 1958 ka hatramin'ny 1964 : Ambato-Boeny tampon-tanàna, Tsaramandroso Ambato-Boeny, Ankeribe (Ambohidratrimo) ary Manalalondo Arivonimamo. Niato tamin'ny fampianarana tany an-tsekoly izy hatreo ary tsy niverina raha tsy efa tany ankatoky ny fisotroan-dronono (Jona 1981 - jolay 1986) tany amin'ny CEG Ambohimalaza–Miray (Antananarivo Avaradrano). Marihina fa nanana sekoly roa azy manokana izy, dia ny Ecole Montaigne tao Antsahabe sy ny Ecole Rabelais tao Ambohimiandra.

Nonina tany Masombahiny Ambatolampikely - tanàna kely tsy lavitra ny tanindrazany ao Ambatomanoina - izy tao anatin'ny fisotroany ronono. Tamin’izany no nanokafany trano fametraham-panafody antsoina hoe NYISMA, fanafohezana ny hoe "NY Ilaina Sy ny MAhasoa".

1.3.2. Fampiofanana mpampianatra

Ny fahombiazany tamin'ny fiofanan'ny INSRFP no vavahady nirosoany tamin'ny asa fampiofanana sy ny asan'ny biraom-panjakana. Tao aorian'izany tokoa mantsy dia voatendry ho "Conseiller Pédagogique Itinérant" tao Antsirabe izy (Oktobra 1967 - septambra 1968). Nampianatra tao amin’ny Foibe fiofanana ho mpampianatra Ambaratonga voalohany (Centre Pédagogique Niveau I) tao Fianarantsoa, ary nampianatra sy nampiofana tao amin’ny FITATA izy nony avy eo (Oktobra 1968 - Septambra 1969). Efa voatendry nampianatra nandritra ny 3 taona tany Toliary izy (marsa 1973 - mey 1976), tao amin’ny "Centre Pédagogique de 2ème Cycle" (CP2C) Belemboka, ary nampianatra tao amin’ny Lycée Laurent Botokeky. Nandritra ireny vaninandron'ny fanagasiana ireny dia voatendry hiasa tao amin'ny BEP-OTEP (Bureau d'Etudes de Programme Organe Technique d'Elaboration de Programme) tao Ambatonakanga (Antananarivo) izy nandritra ny 5 taona (Jona 1976 - mey 1981).

Ratsimba Georges sy ireo mpianany nanomana CAP tany Toliary

1.3.3. Asa fanabeazana an-gazety sy radio

Talen'ny "Radio scolaire" tao amin'ny Radio Madagasikara nandritra ny roa taona (oktobra 1969 - septambra 1971) izy ka nitantanany ny fandaharana "Dinika ho an’ny mpampianatra, ny sekoly sy ny zanatsika, ny fitsipi-pitenenana, ny fanabeazam-boho  ny teny, ny fanazarana hiteny". Notohiziny tamin'ny gazety sy boky izany fizarana asam-panabeazana izany toy ny naha Tonian’ny fanoratana ny gazetin’ny mpianatra azy, gazety famoakan’ny Minisiteran’ny fampianarana nandritra ny herintaona sy tapany (oktobra 1971 - marsa 1973). Tao koa ny gazety boky fampianarana an’ny Club UNESCO. Atoa Ranjivason Jean-Théodore no talen'ny gazety tamin'izany.

Ratsimba Georges sy ireo mpiara-miasa taminy tao amin'ny Radio Scolaire

Izany fikirizany teo amin'ny fiainany manontolo izany dia taratra teo amin'ny fahamatoran'ny asa soratra ka nahatonga azy ho mpanoratra feno sy nikoizana tamin'ny kalitaon'ny tononkalony.

2- ASA SORATRA MATOTRA

Maro ireo karazana asa soratra voafehiny toy ny tononkalo, tantara foronina, tantara filalao an-tsehatra, angano, bokim-pampianarana.

2.1. Mpanoratra feno

Teo amin'ny faha-19 taonany (1945) Ratsimba Georges no nanomboka nanoratra araka ny hita ao amin'ny bokiny "Rotsirotsy". "Toaka-sigara-loka" no lohatenin'ny tononkalony nivoaka voalohany tamin'ny gazety bokin'ny Skoto tamin'izany.

2.1.1. Bokin-dRatsimba Georges

Tsy mba anisan'ireo mpanao soa tapany Ratsimba Georges fa aleony kokoa ny fotoana no mandefitra toy izay ny hakanton'ny asany. An-taonany maro mantsy no nanomanany ny bokin-tononkalony "Rotsirotsy". Efa hatramin'ny niasany tany Antsirabe (1967 - 1968) no namolavolany azy ary tsy voatontan'ny Librairie Mixte raha tsy tamin'ny 1976, taona niverenany teto Antananarivo.

Ankoatra ny bokin-tononkalo "Rotsirotsy" voalaza teo dia mpanoratra tantara, bokim-pampianarana sy fanabeazana koa Ratsimba Georges.
 
 *Tantara
Tsy dia nigalabina tao anatin'ny fialan-tsasatra ny peniny nandritra ny 19 taona nisotroany ronono fa nikorisa hatrany ka nahafahany namokatra ireto bokin-tantara ireto:
 
- "Ifaranomby", tantara filalao an-tsehatra, mbola tsy nivoaka boky
- "Nody ventiny", tantara filalao an-tsehatra, ahitana fizarana 3, ravahin’ny hira noforoniny
- "Lisy", tantara foronina, mbola tsy nivoaka boky

 *Bokim-pampianarana
- Masomboly, boky ho an’ny mpampianatra any amin’ny Ambaratonga voalohany, niainga avy tamin'ny fandaharana tao amin'ny "Radio Scolaire" ary navadika ho boky

 *Fanabeazana
Nahavatra namoaka boky misesy ho an’ny ankizy Ratsimba Georges; mpanabe moa izy hoy isika. Nahavita boky ireto boky telo ireto izy nandritra ny fotoana niasany tao amin'ny "Radio Scolaire" ary ny fanontana printy an'ny UNESCO no nenti-nanana izany :
 
- Ilay akoholahikeliko (Angano)
- Imaromaso sakaizako (Angano)
- Ny tanimbolin’i Benja, tantara

Ny foibe ara-kolontsaina Albert Camus (CCAC) kosa no nanonta an'Ambatomanoina, bokin'angano, nadika tamin'ny teny frantsay hoe "Roc aux échos".

2.1.2. Fampielezana an-gazety 

Nampiely asa soratra tamin'ny gazety sy revio Ratsimba Georges nanomboka tamin'ny 1964: gazety Hehy, Madagascar Matin, Courrier, Fampitaha, Fanasina, Talaky mandeha.

1. PÔETAN'NY FANANARANA

Amin'ny maha pôetan'ny fanabeazana azy dia manamarika ny fiheverana Ratsimba Georges ny fahafehezany ny fampitana anatra ao amin'ny tononkalony. Maro mantsy ireo mety ho tafintohina rehefa misavovona ny fatrany. Ratsimba Georges kosa dia miainga avy amin'ny fiainan'ny ankizy ary maneho fitondran-tena mendrika amin'ny andavanandrony.

3.1. Môdelim-piainana ny ankizy

Tsy hiadian-kevitra intsony ny maha pôetan'ny ankizy sy ny sekoly an-dRatsimba Georges. Marina izany satria maro amin'ny tononkalony no hain'ny ankizy tsianjery ary ianarana any an-tsekoly. Modelim-piainana ho an'ny mpianakavy sy ny firenena anefa no tena taratra ao ambadik'ireny tononkalo ireny. Raha avy amin'ny hoe "reny" mantsy no niavian'ny firenena dia tsapan-dRatsimba Georges fa miainga ao an-tokantrano ny fanabeazana. Io no modely voalohany hita maso sy iainana isan'andro. Ny ray aman-dreny no mpanabe voalohany ny ankizy, izay misandrahaka hatrany amin'ny firenena avy eo.
 
Fanaon-dry Jean de la Fontaine sy Jean Narivony ny mitodika any amin'ny fiainan'ny biby amam-borona hakana lesona ho an'ny fitsipi-piainana. Ratsimba Georges kosa dia fatra-pandinika sy mpanakatra ny fomba amam-pisainan'ny ankizy hanehoana anatranatra ho an'ny sokajin-taona rehetra. Izany indrindra no tonga amin'ny ilay fitenenana hoe "ny hevitra tsy azo tsy amin'olombelona" ary tsy azo tsinontsinoavina amin'izany ny maha harena ny ankizy ho fampivoarana ny fiarahamonina.

3.1.1. Fanapahan-kevitra

Mazàna amin'ny taom-baovao no fotoana fametrahana tarigetra ho famahana olana ka hirosoana amin'ny fahombiazana. Ratsimba Georges kosa dia niainga avy tamin'ny fanapahan-kevitra ankizy izay heverina ho mifanahantsahana amin'ny fomban'ny daholobe. Maneho izany indrindra ny tononkalo "Fikasana" nisintonany fananarana:

“Tsy haditra intsony aho, ry dada sy neny
  manomboka anio:
  ho tia ny zandriko, ho tsara fiteny
  sy hanao madio,

  ny boky tsy horovidrovitiko intsony,
  ny soratro kosa
  hokaliako tsara... ary isa ambony
  no ataoko miavosa!"

Ny tsy fahatanterahan'io zandrikely io ny fikasany anefa dia tsy maha vahiny ny maro. Mitodika amintsika "rehetra" tsy misy an-kanavaka ny mpanoratra eo am-pamaranana :

"Samia ary miezaka isika rehetra,
 na inon-katao,
 Hanatanteraka ny tarigetran’ny
 taombaovao!"

3.1.2. Fiatrehana ny fiarahamonina

Raha kendrena ho tanteraka ny tarigetra, ny fahaiza-miainan'ny tsirairay eo anivon'ny fiarahamonina kosa dia fihetsika sy fomba tokony ho voafehy ary hombam-piteny mifanaraka amin'izany. Ny mpiara-monina mantsy tsy hilaozana fanamarihana na fanontaniana mety hahatafintohina ka ilana valin-teny hentitra am-pitoniana toy ny hita ao amin'ity tononkalo "Mpangoron-karena" ity:

“Tsy mpangoron-karena aho fa mpanankarena,
  satria tsy nifetsy anareo fa nomena!”

Ireo andalan-teny roa ireo mantsy no namaranan-dRatsimba Georges an'io tononkalony io, nampisosa ny peniny teo am-pahitana ny zanany faralahy Benjamina nandamina ireo kilalao maro be vao azony indray Noely. Tsy fitantarana toy ny fahita amin'ny tantara na sombin-tantara no nataon'ny pôeta fa fahaiza-maneho amin'ny alalan'ny andinin-teny mampihetsi-po. Hainy ny nandahatra ireo fanontaniana sesilany momba ny fiharian-karena. Ny tena marina dia izao: na olana saro-pady sy manan-danja toy ny harena aza no foto-dresaka dia mahagaga fa any amin'ny fiainan'ny ankizy no mety hahitany ny fanalahidin'ny fanazavana.

3.1.3. Safidim-pianakaviana

Tsy moramora ny famaritana modelim-piainana mahakasika ny tokony ho isan'ny zanaka na ny fotoana tokony hirosoana amin'ny fiterahana. Indraindray aza moa dia toy ny tonga tsy nantsoina ny vahiny kely. Ny hita ao amin'ny tononkalo "Tiako ry dada!" kosa dia tranga zary narindran'ny fanirian'ny mpianakavy, niainga tamin'ny resaka indray noely:

"Ny an-dry Zeze kosa anefa ato ambany
 tsy saribakoly fa olona angamba
 fa sady mihantsika no mitomany
 ary mandena ka soloana lamba"

Voaray ny hafatry ny ankizy ka tombanana ho tsy kisendrasendra ny nahazoan'ny fianakaviana vahiny kely antsoina hoe Voahangisolo tamin'ny Noely herintaona tato aoriana.

Harena ny zanaka araka izany ka tokony hirina. Adidy ny fitaizana ka anisany ny fisarihana azy ireny ho tia ny zavaboary sy ny fitandroana azy.

3.1.4. Fitandroana ny zavaboary

Taratra ao amin'ny tononkalo "Nahoana" ireny "Nahoanan'ankizy" tsy maintsy valiana ireny satria miantoka ny hoaviny sy ny fiitaram-pahalalany:

"Nahoana, ry dada, ny masoandro iry
 ny kintana mbamin’ny volana soa
 raha mba ampidinina koa ho ety?
 Angamba isika hafana kokoa!
 Raha iva, ry Benja, dia tratry ny tany
 ka mety halainy hosimbasimbany!
 "Nahoanan’ankizy” mba mamiko iky"

3.2. Fitondran-tena môdely

Tsy misy olona fanaperana sy tsy azo kianina amin'ny fitondran-tena akory. Ny mamosaka fenitra tokony harahina hahatrarana izany  modelim-piainana izany kosa no mety hahaliana. Hita taratra tamin’ny fiainan-dRatsimba Georges izany noho ireo fikambanana novoiziny, ny finoana narahiny asa, ny andavanandrony, ny taranaka vanona navelany. Ireo rehetra ireo mitambatra no natao ho fahatsiarovana azy.

3.2.1. Fikambanana sy serasera  

Teo amin'ny faha-20 taonany izy no nitarika ny fikambanana "Mpifady toaka" nandritra ny roa taona (1946-1948). Amin'izany taona izany dia ny toe-piainana mifanohitra amin'ny fironan'ny tanora tsy tan-dalàna no narahiny satria fotoanan'ny andranandrana izany. Ankoatra izay dia anisan’ny mpitarika tao amin’ny Akany Cité Mandroseza izy. 

Teo amin'ny literatiora indray dia nifanerasera tamin'ny pôeta sy mpanoratra maro izy. Anisany i ED Andriamalala, Rado na Georges Andriamanantena sy ny rahalahiny Celestin Andriamanantena, Dox na Jean Verdi Razakandrainy, Ilay na Ralaisaholimanana, Di... na Henri Rahaingoson, Elie Raharolahy na Harioley, Juliette Ratsimandrava, Reine David Andriamiharisoa, Jean-Théodore Ranjivason... Nankafy mpanoratra vahiny koa izy ary mpamaky ny tononkalon'i Charles Baudelaire sy i Paul Verlaine. Natolony ho an'i Di... ho setrin'ny "Harivariva an-tanin'olona" ny tononkalony "Andeferako ianao". 

Izy no nanomboka ny "Herinandron'ny boky" tany Toliary (La semaine du livre Malagasy), teo anoloan’ny Tranompokonolona, sy ny fanapariahana ny fiadiana ny tompondakan’i Madagasikara teo amin’ny lalao Fanorona, niaraka tamin-dRamanetaka David ; ka ny zanany Ratsimba Aivoniriana no fahatelo tamin’izany.

3.2.2. Asa sy finoana

Eo amin'ny lafiny finoana dia tsara ny manamarika fa ny fiangonana rehetra tamin’izay toerana niasany dia nirotsahany mivantana avokoa. Hoy indrindra ny zanany Ratsimba Benjamin mitatitra izany:

"Anisan’ny mpandray anjara mavitrika izy, ary tsy nataony ambanin-javatra izany tamin’ireo toerana rehetra niasany, ary fombany rehefa voatendry hiasa amin’ny toerana iray izy, dia ny mpitondra fivavahana no anisany natoniny voalohany. Izy rahateo dia skoto tamin’ny fahatanorany. Matetika izy no biraom-piangonana ary amin’ny maha mpampianatra azy dia tsy nataony ambanin-javatra ny Sekoly Alahady."

Taratra amin'ny tononkalony ny fiorenany teo amin'ny tontolo ara-panahy toy ny hita ao amin'ny "Vavaka":

"Raha mitsoka ny tafiotra
 Ka miezaka hamongotra amin'ny heriny rehetra
 'Zay manohitohitra azy,
 Ampianaro ahy kosa ny fetezana hilefitra
 Toy ny ahitra malefo"

Ratsimba Georges tao amin'ny FLM Katedraly Toliary

Namorona tsianjery sy hira maro ho an'ny fiangonana sy ny sekoly alahady izy. Nahavitany andinin-tononkalo manokana aza ny fiangonan'Andranosoa (Ambohimalaza), nitaizana azy ara-panahy, ary tsy izy ihany fa efa hatramin'ny rainy sy ny raibeny rahateo:

"Dian’ny manina tsy azo tohaina
 Dodona mafy ka miainga maraina
 Diasan’ny tany ‘lay lalana tara
 Dia alan-kininina no hita ao afara

 Raha vao mitranga ilay tilikambo
 Ravo ny foko ka he fa tsy tambo
 ‘Reo vetsovetso sy sento misangy
 Roso ny diako mamelon-drarangy!"

"Hazakazaka mafy" no hevitry ny "mamelon-drarangy", teny nampiasain'i Jean Narivony koa amin'ilay hoe:

"Ireo onja vaventy, toa revo misangy
 Mamelon-drarangy"

Lalan-tany mikitoantoana no mampifandray an'Andranosoa sy Ambatolampikely, sahabo eo amin'ny 3km eo ho eo, rehefa mandao ny lalana vita tara mampitohy an'i Iarivo sy ny faritra atsinanana. Mialoha an'Andranosoa no misy an'Ambatomanoina niavian-dRatsimba Georges, vohitra an-tampon-kavoana manan-tantara kanefa tsy resahina firy intsony ankehitriny. Any amin'ny boky Firaketana sy ny Tantaran'ny Andriana no ahitana fa tao amin'ny rovan'Ambohimanga sy tao amin'ny rovan'Ambatomanoina ny loharanon'ny fanjakana malagasy tao aorian'Andriambelomasina:

- Ambohimanga no niavian'Andrianjafy, Andrianampoinimerina, Radama I, Ranavalona III
- Avy tao Ambatomanoina kosa Ranavalona I, Radama II, Rasoherina ary Ranavalona II

Mpiangon'Andranosoa Ratsimba Georges, fiangonana nankalaza ny faha-150 taonany roa taona lasa izay (1868-2018). Tany lonaka niroboroboan'ny fiangonana protestanta mantsy iny faritra iny tamin'ny vaninandro nidiran'ny fivavahana kristianina teto amintsika. Niarakaraka naorina taminy ny tao Isoavina Ambanintsena. Ny tao Anonimasina Ambatolampikely mbola taty aoriana kely fa ny fiangonan'Ankadindravololona no zokiny indrindra, natsangana tamin'ny 1858.

3.2.3. Ny andavanandrony miavaka

Lehilahy lava, mitraka, mijaridina ary miavaka hatrany amin'ny pataloha sy palitao fitondra mianjaika izay tsy mahasaraka azy rehefa mampianatra, izany no Ratsimba Georges raha atao indray mitopy maso. Fomba fanajany ny fiarahamonina sy ny ankizy ankamamiany ny fitafiny, izay "nananany maro" araka ny fitadidian'ny zanany Benjamin Ratsimba. Pôetan'ny hatsarana tokoa izy ka na dia ny soratanany aza dia miavaka ary anisan'ny iraiketan'ny fon'ny olona aminy hoy hatrany i Benjamin Ratsimba:

"tena nankafiziny koa ny fikaliana soratra rehefa amin’ny fotoana ilàna izany, tiany ny mpianany, ary maro amin’izy ireny no nifandray taminy na dia efa tsy nampianatra intsony aza izy"

Eny, tia mifandray aman'olona mantsy izy ary na ny fialamboliny aza dia ireny kilalao iarahana sady mampiasa saina ireny toy ny daomy, karatra, fanorona. Tsy mba anisan'ny olona mihiboka izy noho ny fankafizany pika sary, ny fahaizany nanao mari-trano sy sary hosodoko, ny faharetany amin'ny fiompiana sy ny fambolena. Mpikabary rahateo moa izy ary antsoina matetika amin'ny raharaham-pianakaviana sy ny fangataham-bady. Fa amin'ny maha pôeta azy dia misy ny mampiavaka azy hoy i Benjamin Ratsimba:

"matetika ireny olona maka azy hikabary ireny dia nahaforonany tononkalo ny ankamaroany".

Amin'ny maha mpanoratra azy, hasongadina indray ve ny fitiavany mamaky boky aman-gazety? Mahavantana azy avokoa na boky amin’ny teny malagasy na teny vahiny. Tsy mahavahiny azy koa ny fahaizana mozika, araka ny fanazavan'i Benjamin Ratsimba:

"Nahay namaky ireny atao hoe naoty sy solfa ihany koa izy, izany no nahafahany nampianatra ny zanany taty aoriana ny fomba fitendrena ireny hiram-pivavahana ireny".

3.2.4. Vato namelan-kafatra

Fanirian'ny ray aman-dreny mazàna ny handovan'ny taranaka ny asan'izy ireo. Saika nisy mpandova hatrany, araka izany, ireo talenta niainan-dRatsimba Georges. Lasa mpampianatra toa azy ny zanany fahefatra, Ratsimba Haja Lalao Harivelo Andriampamonjy. Mpampianatra amin’ny oniversite Toliary ny zafikeliny Ratsimba Ricardo. Mpanoratra tononkalo ny zanany fahatelo, Ratsimba Mamy Andriambololona Ramiaramanana. Mpikabary ny faralahy, Ratsimba Benjamin. Ny fahafehezana ny teny malagasy dia tafapaka hatrany amin'ny zafikeliny antsoina hoe Ratsimba Ando Stéphanie. Mpandray anjara amin'ny soratononina karakarain'ny fikambanana Kolo any Parisy mantsy izy ka nitanany laharana ambony hatrany: 2009 (faharoa), 2011 (fahatelo), 2012 (voalohany), 2013 (fahatelo).
 
Marihina fa miteny sy manoratra teny malagasy avokoa ny taranaky Ratsimba Georges. Tafiditra ao amin'ny modelim-piainana nofihininy izany fahombiazan'ny taranaka izany, araka ilay fitenenana hoe "ny hazo no vanon-ko lakana, ny tany naniriany no tsara". Pôeta mendrika Ratsimba Georges ary fanehoan-tsitraka noho ny zava-bitany teo amin'ny fiaraha-monina ny fankalazana ny fahatsiarovana azy.

3.2.5. Fahatsiarovana

- Tamin'ny taona 1995 no nankalazaina ny faha-50 taona nanoratan-dRatsimba Georges ka i Amadeus no vy nahitana an'izany fankalazana izany.

- Tamin'ny 20 desambra 2010 indray no nankalazana ny faha-65 taona nanoratany sy ny faha-5 taona nahafatesany. "Ratsimba Georges, pôetan'ny fanabeazana" no lohahevitra narentirenty tamin'izany ary natrehin'i Ampamoha, na Razafiarivony Wilson, filohan'ny fikambanana Havàtsa-Upem tamin'ny fotoan'androny, sy ireo mpampianatry ny Ecole Normale Superieure Ampefiloha. Fotoana nampahafantarina ireo asa sorany mbola tsy nivoaka koa io andro io. Ity taona 2020 ity araka izany dia taom-pitsingeranan'ny faha-75 sy faha-5 ny nanoratany sy ny nahafatesany.

3.3. Tanindrazana sy tenin-drazana niainany

Naharitra 34 taona no niainan-dRatsimba Georges ny fanjanahantany. Nisy ny fangejana, nikombom-bava ny maro! Hita taratra tamin'ny asa sorany ny fanehoana ny fitiavan-tanindrazana toy ny "Tanindrazana" nosoniavin'i NRRG tamin'ny 1950:

"Ny tanindrazana, ry lahy, lova soa sarobidy
 Tsy alam-baraka foana, tsy atakalo volamena
 Na dia ratsy tiavo ihany, raha tsy tiana “Aza amidy”
 Raha mba tiana ihany kosa, hasoavy ny an’ny tena."

Nihotakotaka ny tany ary tsy afa-nikofoka ny Malagasy tamin'ny lafiny maro: fitenenana, fivezivezena, fivorivoriana. Anisan'ny tranga tsy nampoizina ny nampiantsoan'ny polisy an-dRatsimba Georges hanaovana fanadihadiana noho ilay fikambanana "Mifady toaka" natsangany tamin'ny 1946 ka niheverana azy ho nitarika fikambanana pôlitika.

Efa nampianatra nandritra ny 12 taona izy nony nahazo ny fahaleovantena i Madagasikara ary nanohy niasa nandritra ny 26 taona tamin'ny vanim-potoana faha-Repoblika. Tsapa amin'ny tononkalony "Dia afaka 'lay tanindrazako", nosoratany tamin'ny andro nahazoana ny fahaleovantena, ilay fahafahana nohirain'ny Malagasy:

"Ny ampitso dia saro-pantarina
 Ka nikombona aloha ny vavako
 ‘Zao kosa dia tsapako marina
 Tena afaka ‘lay Tanindrazako"

An-taonany maro koa no niainany ny fahaleovantena sy ireo olana naterany. Niteraka fihetseham-po tsy ankiato tao aminy izany ka nampiainga hatrany ny fanahiny. Tsy navelany ho andro mandalo fotsiny ihany ny zava-nitranga fa noraketiny an-tononkalo toy ny "Lasa ilay mahery fo", nosoratana tamin'ny andro fahatelo tao aorian'ny namonoana ny kôlônely Ratsimandrava:

"Dia mitraka sy midera
 Ny herim-po nanananao
 Nentinao an-kasahiana
 Hanala ny olana rehetra
 Mamatotra ny firenena"

Nifanakaiky tamin'ny vahoaka mantsy io kôlônely io ka nantsoin'ny fokonolona hoe "Minisitry ny ala-olana" tamin'ny fotoana naha mpikamban'ny governemantan-dRamanantsoa azy (marsa 1973-desambra 1974).

Amin'ny maha mpampianatra an-dRatsimba Georges dia tafiditra ao amin'ny fomba fanabeazany ankizy ny fanandratana ny tanindrazana. Tsapa izany ao amin'ny "Io no Madagasikara!". Naverimberiny hatrany mandra-pahatapitry ny tononkalo izany andian-teny izany. "Io", izany hoe raha tombanana dia manoloana ny saritanin'i Madagasikara sy ny manodidina azy izy sy ny mpianany. Hainy ery ny mamaritra ny toeran'ny Nosy eo anivon'ny Ranomasimbe Indiana. "Toa salopy" hoy izy (fr. chaloupe) na lakandrafitra atopatopan'ny rano be iveloman'ny Malagasy tia fihavanana, miara-mandroso, miara-miaina. Voambolana fampiasa amin'ny jeografia ary ombany fandalana toy ny "tena tiako sy lalaiko" sy ny "nosy mamy toa tantely" no andravahany ny fanazavana.

Tsikaritra ihany koa fa mpandala ny teny malagasy Ny Rahona ary tia mampita izany fitiavana izany amin'ny mpianany. Hita izany ao amin'ny tononkalo "Fiteny malagasy" anehoany fa teny kanto sy teny feno "mahavoaka foto-kevitra mazava" ny teny malagasy. Hoy indrindra izy mantsy ao amin'ny andininy fahefatra:

"Manana ny teniko aho ka tsy hindrana ny an'olona
  Hitory ny famoizam-poko sy fitia mamololona
  Na handalina ny saiko na hivaofy foto-kevitra:
  Tenin'olona afaka izy ka tsy afaka handefitra!"

Tsy vitan'izay fa mbola vavaka no namaranany ny tononkalo:

"Andriamanitra ô! ry Teny! Izao no zavatra angatahiko:
 Toy ny niharianao ny tena, saina sy fanahiko,
 Tonony re ny hoe: Foana! hahafoana ny fiainako,
 Raha ny teniko ka sahiko bantina ho tsy ampy mba hisainako!"

Raha fehezina dia tsy amin'ny anarana ihany no ahatarafana ny maha pôetan'ny Fikirizana an-dRatsimba Georges fa heverina ho efa ao anatin'ny rany mihitsy ilay fientanam-po hanao ny metimety sy ny tsaratsara kokoa hatrany mba hahatanterahan'ny tarigetrany teo amin'ny fianarana, fampianarana, asa fanabeazana, finoana. Matotra izy amin'ny asa soratra heverina ho feno satria miseho amin'ny endrika samihafa ary ampoizina tsy ho lefin'ny vanimpotoana mifandimby. Mahafehy sy mandala ny teny malagasy ity pôetan'ny fananarana ity araka ny tarakevitra misongadina ao amin'ny tononkalony.
 
FANKASITRAHANA
Isorana manokana Ratsimba Benjamin Andriambelo Rajaonarisoa sy Ratsimba Miharintsoa Fenitra Nirina, zanaka sy zafikelin-dRatsimba Georges, tamin'ny tahirin-kevitra sy fanazavana ary sary natolotr'izy ireo ho an'izao asa fandalinana izao. 

LOHARANON-KEVITRA
- Rajemisa-Raolison R., 1976, "Etsy babeko", Ambozontany Fianarantsoa
- Rajemisa-Raolison R., 1985, "Rakibolana", Ambozontany Fianarantsoa
- Ratsimba G., 2015, "Rotsirotsy", Koloiko sy Hajaiko ny Teniko", Edisiona fahatelo.
- Rakotozafy A, 1978. "Ratsimba valo mianaka". Paris/Strasbourg

TONONKALO